pag 1 - 2 - 3 - 4

Op 15 mei 1648 werd de Vrede van Munster getekend. Hiermee werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden internationaal als zelfstandige staat erkend. Op het punt van religie werd de bevoorrechte positie van de calvinistische Nederduits-gereformeerde kerk bevestigd, maar een staatsgodsdienst, zoals omringende landen die wel kenden, werd het niet. Ook de gewetensvrijheid voor andere religieuze stromingen, die bij de Unie van Utrecht was vastgelegd, bleef gehandhaafd. De katholieken werden, naast de zogeheten ’dissenters’, gedoogd in de Republiek, op voorwaarde dat zij in aantal niet zouden groeien en hun geloof niet in het openbaar zouden belijden. Dat maakte de Republiek in religieus opzicht relatief tolerant. De religieuze verhoudingen stabiliseerden terwijl in de geloofsbeleving van de verschillende geloofsrichtingen opmerkelijke overeenkomsten zichtbaar werden in de verinnerlijking van geloof.

Alledaagse contacten tussen mensen van verschillende geloofsopvattingen werden bepaald door een pragmatische tolerantie en een zekere omgangsoecumene. Dat nam niet weg dat er tussen de confessies of geloofsrichtingen een duidelijke hiërarchie bestond. De Nederduits-gereformeerde kerk stond aan de top daarvan, gevolgd door de doopsgezinden en de lutheranen. Daarna kwamen de katholieken en protestantse dissenters die in hun opvattingen ver van het calvinisme afweken. Onder aan de ladder stonden de niet-christenen, met name de joden, die in enkele steden in enclaves woonden.

pag 1 - 2 - 3 - 4

Meer weten

Willem Frijhoff en Marijke Spies, 1650. Bevochten eendracht (Den Haag 1999) hoofdstuk 6: Godsdienst en geloof.Beschrjiving boek Frijhoff en Spies:
Een brede cultuurhistorische synthese waarin de religieuze verhoudingen rond 1650 uitvoerig aanbod komen.

Jonathan Israel, De Republiek 1477-1806 (Franeker 1996).
Een zeer gedetailleerd overzichtswerk, waarin uitvoerig aandacht besteed wordt aan de religieuze verdeeldheid in de eerste helft van de zeventiende eeuw, de confessionele consolidatie in de tweede helft van die eeuw en de invloed van de verlichting in Nederland

A.Th. van Deursen, De last van veel geluk. De geschiedenis van Nederland 1555-1702 (Amsterdam 2004).
Beschrijft het glorieuze tijdvak van de Gouden Eeuw die rond 1702 over haar bloei heen was en besteedt hierbij aandacht aan rol van religie.